Ekoturizm: Şavşat Şehri Örneği

Dünya Turizm Örgütü’nün (WTO) tanımına göre turizm; gidilen bölgede sürekli kalmamak ve gelir getirici hiçbir uğraşıda bulunmamak şartı ile bireylerin geçici süre konaklamalarından doğan olay ve ilişkilerin tümüdür. Milattan Önceki dönemlerden beri insanlar turizm faaliyetleri yapmaktaydı. Bu dönemde turizm için en önemli gelişme Sümerlilerin tekerleği icat etmesidir. Tekerleğin icadı ile turizmde ilk sıçrama yaşanmıştır. Bu dönemlerde turizm daha çok sağlık amaçlı olarak kaplıcalara ya da dini amaçlı kutsal bölgelere yapılmaktaydı. Sanayi Devrimi sonrasında gelişen teknolojiyle, ulaşımın kolaylaşmasıyla, seyahat acentalarının oluşması, turizmde ikinci sıçrama dönemine neden olmuştur. Bu dönemde turizm, kitlesel olarak dinlenme temelli deniz – kum – güneş çerçevesinde gelişmiştir. Postmodern dönemde ise küreselleşmenin etkisi, bireyselleşme ve farklılaşma çabaları, boş zamanı değerlendirme amacıyla turizmde üçüncü sıçrama dönemi yaşanmıştır. Kitlesel turizm  ikinci planda kalmıştır. Bu dönemde en çok yapılan turizm türlerinden biri kalabalık şehirsel yaşamdan bunalan insanların kişisel deneyimlere dayanan doğa, kültür, eğitim ve hobiye dayalı otantik deneyim sunan kırsal bölgelerde yaptıkları turizm olmuştur. Böylece turizm coğrafyasına ekoturizm kavramı eklenmiştir.

Ekoturizm, bir yerdeki geçmiş ve şimdi var olan kültürel ifadeler kadar, doğayı, yaban hayatını ve doğal bitkisini inceleme, doğa hayranlığı, görünüşünden zevk alma gibi belli amaçlarla kısmen bozulmamış veya kirletilmemiş doğal alanlara yapılan seyahattir. Ekoturistler için en önemli olan doğayla iç içe olmak, yerel halkın kültürünü ve yaşayışını deneyimlemektir. Bu fikri benimseyen ekoturistler; Yağmur ormanları, Uzakdoğu ve Afrika gibi ülkelere özgün deneyimler yaşamak için çok fazla harcama yapmaktan çekinmeyip uzun mesafeler kat etmektedirler. Türkiye’de birçok bölge ekoturizm yapmak için elverişlidir. Gerek doğal kaynakların zenginliğinden gerek kültürel zenginlikten dolayı Doğu Karadeniz ekoturizm yapılabileceği en iyi bölgelerden biridir. Doğu Karadeniz Bölgesinde en önemli ekoturizm destinasyonlarımız Rize – Ayder yaylası ile Trabzon – Uzungöl’dür. Fakat bu bölgeler taşıma kapasitesini aşmıştır. Kırsal bölgeye ferahlamak için gelen ekoturistler yoğun nüfus ve kargaşa ile karşılaşmaktadır. Bu da bize ekoturizm için olan talebi göstermektedir. Yoğun talebi karşılamak için çevre bölgelerde ekoturizm alanları geliştirilmeli ve tanıtımı yapılmalıdır.

Tanıtımı yapılıp geliştirilmesi gereken ekoturizm kapasitesi olan şehirlerimizden biri Şavşat’tır. Şavşat, Artvin’in ilçesi olup Gürcistan, Ardahan, Artvin ve Borçka’ya komşu olan şehrimizdir. Kırsal alanları, doğal güzellikleri, kültürel öğeleri sayesinde 2015 yılında sakin şehir unvanını almıştır. Sahara-Karagöl ile Hatila Vadisi korunan milli park bölgelerdir. Ayrıca birçok nadir bulunan bitki türleri tabiat anıtı ilan edilmiş ve çeşitli sözleşmeler ile koruma altına alınmıştır. Sarp dağlardan dolayı arazi yüksek ve eğimlidir. Vadiler çok dar ve derindir.  Düz yerler yok denilebilecek kadar azdır. Topografyasının önemli kısmını Kaçkar Dağları, Sahara Dağı, Berta, Hatila, Papart ve Çoruh vadileri oluşturur. Bu önemli jeomorfolojik alanlar flora ve fauna çeşitliliği açısından çok önemlidir. 200 Ekolojik Bölgesinden biri olan “Kafkasya-Anadolu Hırkan Ilıman Ormanları”, hem de “Kuzeydoğu Anadolu Bitkisel Çeşitlilik Merkezi” içerisindedir. Özellikle vadilerde Karadeniz (Öksin) kökenli bitkiler ile birlikte çok sayıda Akdeniz kökenli bitkiler ve endemik birçok bitki topluluğu bulunmaktadır. Dağların 1300-2100 yükselti aralığında ise Iran- Turan kökenli geniş yapraklı ve iğne yapraklı ormanlardan göknar, sarıçam, meşe, ladin, porsuk, karaağaç, kestane, kayın, kavak, söğüt, huş, gürgen, orman gülü, kara mürver, alıç gibi birçok tür vardır. İçerisinde birçok endemik bitki topluluğu bulunduran sulak vejetasyonlar, tahribatlar sonucu oluşan sulpalpin vejetasyonu, kayalıklar üzerinde ise kaya vejetasyonu bulunmaktadır.

Şavşat şehrinde bulunan göller, dağ ve vadi alanlarındaki gibi hem biyoçeşitlilik hem de görsellik bakımından yine çok önemli bölgelerdir. Arsiyan Gölleri; Arsiyan Dağı’nın üzerinde 2200 – 2400 metre yükseltide üzerinde yedi adet buzul göllerinden oluşmaktadır. Göllerin üzerinde 12 tane yüzen ada bulunmasından dolayı  çok önemli bölgelerdendir. Arsiyan Dağı’nda birçok çalı ve çiçek türleri bulunmaktadır. Saklı Göl (Balıklı Göl) ve Rutav Gölü de Şavşat ilçesinde 1500 metreden daha yüksekte bulunan önemli göllerdendir. Bu göller, Arsiyan Göllerinden daha alçakta bulunduğundan, geniş yapraklı ağaçlardan Üvez, Akçaağaç, fındık gibi ağaçlarla çevrili olduklarından farklı bir görsellik sunmaktadır.

Hatila Vadisi’nin biraz ilerisinde bulunan Bazalt Sütunları,jeoturizm açısından önemlidir. Aynı zamanda jeoturizm açısından Peribacaları’nın bulunduğu bölgeler turizm açısından önemli bölgelerdir.

Bu bölgelerde ekoturizmin öğrenmeye dayalı aktivitelerinden omitoloji ( kuş gözlemciliği), doğa fotoğrafçılığı, yaban hayatı gözlem, botanik, turizm potansiyellerine sahiptir. Bu turizm türleri sayesinde; yerel halk için iş imkânları artabilir (tur rehberleri, park bekçisi). Korunan alanlardaki giriş-çıkış kontrolünün yapılması ve girişlerin ücretlendirilmesi sayesinde yerel halkın ekonomik olarak kalkınması sağlanabilir. Oluşturulacak ziyaretçi merkezlerinde verilecek eğitimler sayesinde çevresel eğitim artar. Bu sayede çevrenin ve bozulmaların farkına varılması ile toplumun davranış ve kullanım şekilleri değişir. Doğal ve kültürel miras korunmuş olur. Zengin bitkisel çeşitliliğe ve olağanüstü doğaya sahip olan Artvin ilinde, az maliyetle yöredeki bilinmeyen bitkileri popüler hale getirmek, halkın doğaya duyarlılığını artırarak halkının ekonomik ve kültürel yönden gelişmesini sağlamak, turizmi canlandırmak, ekoturizmin artmasını sağlamak mümkündür.

Sarp kayalıklardan oluşan eğimli dağlık bölgeler de ekoturizmin eğlenmeye dayalı aktiviteler olan dağcılık, safari, balon turizm, yamaç paraşütü, kanoculuk, rafting, zipline bisiklet turizm, atlı doğa gezintisi gibi birçok aktivite yapılabilmesine olanak sağlamaktadır.

Ekoturizmin en önemli unsurlarından birisi de turistlere otantik deneyim sağlanabilmesi için yörenin kendine has kültürünün bulunmasıdır. Şavşat şehri sanayi bölgesinden uzak, küreselleşme etkisinin gözükmediği bir yer olduğundan kültürlerini yöre halkı koruyabilmişlerdir. Burada birkaç kültür bulunmakla birlikte en fazla Kafkas kültürüne ait yeme-içme, dans, müzik değerleri bulunmaktadır. Ayrıca köylerdeki mimari de küreselleşmenin etkisinde bulunmamış, kendine özgü mimari süslemesi bulunmaktadır. Şavşat evleri yalnızca ahşaptan ya da altı taş,üstü ahşap olmak üzere inşa edilmiştir.

Şavşat şehri ekonomik kazanç elde edilebilecek faaliyetler açısında uygun olmayan şehirlerden biri olduğundan göç veren şehirlerimizdendir. Ekoturizmin bu bölgede gelişmesinin sağlanmasıyla hem yöre halkının geçimine katkıda bulunacaktır hem de Türkiye’de turizmin tek geliştiği bölge Akdeniz olmaktan çıkıp Akdeniz bölgesinin yükünü de alacaktır. Tabii burada dikkat edilmesi gereken nokta ekoturizmin sürdürülebilir turizm içerisinde yapıp taşıma kapasitesini aşmamak ve bölgeye özellikle endemik türlere zarar vermemek gerekir. Ekoturistlerin çevreye etkilerini en aza indirmesi ve ev sahibi kültürlere saygı duyması gerekmektedir.

Kaynakça

• Alkan, C. (2015). Sürdürebilir Turizm: Alaçatı Destinasyonuna Yönelik Bir Uygulama, Yaşar Üniversitesi, 10/40
• Çoruh, S. (1979). Turizm Ekonomisi. Ankara: Güven Matbaası.
• Eminağoğlu, Ö. (2015). Artvin’in Doğal Bitkileri
• Erdoğan, N. Erdoğani İ. (2005). Ekoturizm Betimlemeleriyle İletilenlerin Doğası
• Nuray, T. (2012). Turist Rehberlerinin Ekoturizm Alanındaki Yeterlilikleri: Doğu Karadeniz Örneği, Balıkesir
• Kozak, M. A. Evrem, S. Çakır, O. (2013). Tarihsel Süreç İçinde Turizm Paradigması. Turizm Araştırmları Dergisi, Cilt 24, S:7*22
• Gürses, A. F., Karagöl-Şavşat, 2018, (https://alifuatgurses.myportfolio.com/karagol-savsat), Artvin
• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56784